رفع تعهد ارزی

رفع تعهد ارزی صادرات چیست

به طور کلی؛ صادرات کالا و خدمات زمانی موجب رشد و شکوفایی کشور می شود که همراه با ورود ارز به کشور باشد؛ اما گاهی برخی صادرکنندگان در مقابل صادرات کالا و خدمات خود ارزی را به کشور وارد نمی کنند و این موضوع مشکلاتی را برای اقتصاد کشور ایجاد می کند. در این راستا؛ قانون گذار مقرراتی را وضع کرده است که به موجب آن صادر کنندگان موظف می شوند؛ درصدی از ارز حاصل از صادرات کالا و یا خدمات خود را به چرخه اقتصاد بازگردانند. 

لذا؛ در پاسخ به این پرسش که رفع تعهد ارزی صادرات چیست؛ باید بیان کرد که رفع تعهد ارزی صادرات به معنای بازگشت ارز حاصل صادرات به چرخه اقتصاد است. گفتنی است مطابق آیین نامه اجرایی رفع تعهدات ارزی، تعهد ارزی صادراتی معادل حداکثر صد در صد ارزش ارزی پروانه های صادراتی کالا ها و محصولات می باشد. 

لازم به ذکر است که مستفاد از ماده 141 قانون مالیات های مستقیم، صد درصد درآمد حاصل از صادرات خدمات و کالا های غیرنفتی و محصولات بخش کشاورزی و بیست درصد درآمد حاصل از صادرات مواد خام و کالا های واسطه ای نیمه خام مشمول معافیت مالیاتی هستند. توجه به این نکته ضروری است که براساس دستورالعمل ابلاغی از سوی رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور، صادر کنندگان خدمات برای سال‌ های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ تکلیفی بابت رفع تعهد ارزی ندارند. این امر به این معنی است که اعطای هر گونه معافیت مالیاتی به درآمدهای حاصل از صادرات صادر کنندگان خدمات اعم از خدمات فنی و مهندسی و سایر حوزه‌ های خدمات در سال‌ های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ منوط به بازگشت ارز حاصل از صادرات خدمات به چرخه اقتصادی کشور نخواهد بود.

برای عضویت در صفحه اینستاگرام ما کلیک کنید

رفع تعهد ارزی واردات چیست

در قسمت پیشین مقاله راجع به رفع تعهد ارزی صادرات کالا صحبت شد؛ اما مقررات راجع به رفع تعهد ارزی تنها شامل صادرات کالا نیست و این مقررات راجع به واردات کالا نیز وضع شده است. لذا؛ در این بخش از مقاله، رفع تعهد ارزی واردات بررسی و به این پرسش پاسخ داده می شود که رفع تعهد ارزی واردات چیست؟

به طور کلی؛ رفع تعهد ارزی واردات به معنای به معنای بازگشت ارز حاصل از حاصل از واردات به چرخه اقتصاد است. در این راستا تبصره 7 بند ح ماده 2 مکرر قانون اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مقرر می دارد، کلیه صادرکنندگان کالا به خارج از کشور موظفند ارز مندرج در پروانه گمرکی یا معادل ارزی آن به سایر ارزها را به بانک مرکزی بفروشند و یا با تایید بانک مرکزی نسبت به فروش آن به سایر اشخاص اقدام یا جهت تامین ارز واردات کالای خود یا باز پرداخت بدهی تسهیلات ارزی استفاده نمایند.

همچنین بر اساس ماده 10 قانون تعزیرات حکومتی، عدم اجرای تعهدات واردکنندگان در قبال دریافت ارز و خدمات دولتی عبارت است از تخلف از ضوابط و مقررات تعیین شده دولت در مورد واردات که منجر به عدم اجرای تعهدات و یا کاهش کمی یا کیفی کالا و یا خروج ارز از کشور گردد. لازم به ذکر است که عدم رفع تعهد ارزی چه در زمینه صادرات و چه در زمینه صادرات، جریمه و مجازات هایی را به دنبال دارد که در قسمت های بعدی مقاله به تفصیل راجع به آن صحبت می شود.

روش های رفع تعهدات ارزی

پس از شناخت رفع تعهد ارزی صادرات و همچنین رفع تعهد ارزی واردات در قسمت های پیشین مقاله، اکنون در این بخش از مقاله؛ روش های رفع تعهدات ارزی بیان می شود. مطابق ماده 13 آئین نامه اجرایی رفع تعهدات ارزی روش های رفع تعهد ارزی به شرح ذیل می باشد:

فروش ارز به صورت حواله در سامانه نیما به بانک مرکزی، موسسه اعتباری و یا صرافی

واردات کالا در مقابل صادرات خود

واگذاری ارز حاصل از صادرات به دیگران (غیر) جهت واردات کالا

تهاتر کالا به کالا

فروش ارز به صورت اسکناس به بانک مرکزی، موسسه اعتباری و یا صرافی

بازپرداخت تسهیلات ارزی اعطایی (اعم از اصل، سود و وجه التزام تاخیر تادیه دین) از محل منابع بانک ها، صندوق توسعه ملی، حساب ذخیره ارزی، تامین مالی خارجی (فاینانس)، باز تامین (ریفاینانس)، بانک توسعه اسلامی، بانک توسعه و تجارت اکو، بانک جهانی و سایر منابع تسهیلاتی به تشخیص بانک مرکزی و تامین ارز سهم الشرکه (آورده) متقاضی صرفا بابت واردات

تادیه بدهی (دیون) ارزی (اعم از اصل و فرع) مرتبط با اعتبارات/بروات اسنادی وارداتی و یا ضمانت نامه های ارزی صادره پرداخت شده توسط موسسه اعتباری مطابق ضوابط ارزی بانک مرکزی

شایسته ذکر است فروش ارز صادرکننده به صورت اسکناس به بانک مرکزی، موسسه اعتباری و صرافی معتبر پس از تاریخ اظهار ارزی گمرکی ورود ارز در مبادی ورودی و ارسال اطلاعات مزبور از طریق سامانه ذی ربط به شعبه بانک ملی ایران مستقر در گمرک با رعایت مهلت برگشت ارز امکان پذیر است. شعبه بانک ملی ایران مستقر در گمرک موظف است اسکناس مزبور را دریافت، کنترل و شمارش و نتیجه را به صورت سیستمی به گمرک اعلام نماید.

برای عضویت در کانال تلگرام ما کلیک کنید

مدت زمان رفع تعهد ارزی واردات و صادرات

یکی از موضوعات حائز اهمیتی که صادر کنندگان در راستای رفع تعهدات ارزی خود باید به آن توجه داشته باشند؛ مدت زمان رفع این تعهدات است. از آنجایی که قانون برای رفع تعهدات ارزی مهلت خاصی را پیش بینی کرده است؛ در ادامه، مدت زمان رفع تعهد ارزی واردات و صادرات مورد بحث قرار می گیرد.

 

مطابق آیین نامه اجرایی رفع تعهدات ارزی، مهلت برگشت ارز حاصل از صادرات شش ماه از صدور پروانه گمرکی می باشد. صادر کننده به منظور رفع تعهد ارزی صادراتی و بهره مندی از مشوق ها و معافیت های مربوطه می بایست ظرف مهلت 6 ماه نسبت به برگشت ارز حاصل از صادرات اقدام نماید.

لازم به بیان است که افزایش و یا کاهش مهلت مزبور متناسب با عواملی نظیر نوع، مقصد کالا، رتبه و اعتبار صادر کننده، زمان دریافت ارز بر اساس الگوی فروش صادر کننده به خریدار خارجی رتبه اعتباری صادر کننده و.... بر اساس جدول تنظیمی توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت و تایید کارگروه امکان پذیر می باشد. همچنین؛ تمدید مهلت موارد خاص حداکثر به مدت 3 ماه به شرطی که کل مهلت برگش ارز از مهلت قانونی تجاوز نکند به تشخیص کارگروه امکان پذیر می باشد.

هم چنین، بنابر اعلام وزارت صمت، مهلت بازگشت ارز حاصل از صادرات برای شرکت‌ های صادرکننده ذیل اولین بسته کد تعرفه‌ های دانش بنیان و فناوری‌ های راهبردی در سال جاری به 8، 12 و 15 ماه افزایش خواهد یافت و درصد معافیت رفع تعهد ارزی برای شرکت های مذکور، به میزان 20 درصد تعیین گردیده است.

به موجب مصوبه کارگروه برگشت ارز حاصل از صادرات، دسترسی به کوتاژهای صادراتی متعهدین ارزی سال‌ های ۱۴۰۰- ۱۳۹۸ به منظور فروش حواله ارزی در سامانه نیما و فروش اسکناس در سامانه سنا و رفع تعهد ارز حاصل از صادرات تا پایان سال جاری تمدید گردیده است.

به موجب بخشنامه جدید بانک مرکزی، از این پس، واردکنندگان فقط ۹۰ روز پس از ترخیص کالا فرصت دارند تا تاییدیه قیمت‌ گذاری و توزیع کالا را ارائه دهند؛ در غیر این‌ صورت، رفع تعهد ارزی منوط به شرایط سخت‌ گیرانه‌ تری خواهد بود. همچنین در صورت تاخیر در ترخیص یا تخلف از نرخ مصوب، اخذ ما به‌ التفاوت ارزی الزامی است.

سامانه رفع تعهد ارزی واردات و صادرات

یکی از پرسش های پر اهمیتی که برای بسیاری از صادر کنندگان به وجود می آید؛ آن است که از چه طریق می توانند نسبت به رفع تعهدات ارزی واردات و صادرات اقدام نمایند؟ در پاسخ به این سوال باید بیان کرد که در حال حاضر؛ رفع تعهد ارزی واردات و صادرات از طریق سامانه انجام می شود. لذا در ادامه سامانه رفع تعهد ارزی واردات و صادرات معرفی می شود.

صادر کنندگان به منظور رفع تعهدات ارزی صادرات و واردات خود می توانند به سامانه جامع تجارت به نشانی ntsw.ir مراجعه نمایند. رفع تعهدات ارزی صادرات و واردات در سامانه جامع تجارت؛ مستلزم انجام مراحلی است که در قسمت بعدی مقاله؛ به تفصیل راجع به آن توضیح داده می شود.

عملیات پایه، عملیات مرتبط با تجارت داخلی، تجارت خارجی (شامل عملیات تجاری و ارزی، ثبت تجاری، عملیات گمرکی و اعلام ترخیص و عملیات رتبه بندی) توزیع سیستمی تایر، محصولات فولادی، عملیات لجستیک، سامانه انبارها و مراکز نگهداری کالا و سامانه شناسه کالا از جمله خدمات و سامانه های زیر مجموعه سامانه جامع تجارت به شمار می آید.

مراحل و نحوه رفع تعهد ارزی صادرات و واردات

مراحل و نحوه رفع تعهد ارزی صادرات و واردات به این صورت است که متقاضیان، ابتدا؛ می بایست به سامانه جامع تجارت به نشانی ntsw.ir مراجعه نمایند. با مراجعه به این سامانه؛ صفحه ای همانند تصویر ذیل نمایش داده می شود که اشخاص می بایست در آن نام کاربری (کد ملی) و کلمه عبور خود را وارد نمایند.

با وارد کردن اطلاعات خواسته، شخص متقاضی وارد حساب کاربری خود می شود. متقاضیان به منظور رفع تعهدات ارزی می بایست در قسمت سمت راست صفحه نمایش داده شده وارد منوی عملیات ارزی شوند.

در مرحله بعدی، می بایست گزینه "مدیریت ارز حاصل از صادرات" را انتخاب کند.

پس از آن، شخص می بایست گزینه ایجاد عرضه جدید کلیک نماید.

پس از انتخاب این گزینه؛ شخص متقاضی می بایست مشخصات ارزی که قصد فروش آن را دارد وارد کند که که شامل مشخصات پروانه صادراتی، ارز، مبلغ، نرخ فروش و .... می شود. در نهایت؛ پس از تایید اطلاعات درخواست متقاضی به بانک مرکزی ارسال خواهد شد. پس از ثبت درخواست فروش ارز در این سامانه، صرافی های مجاز و بانک های مختلف می توانند ارز حاصل از صادرات متقاضی را خریداری کنند.

استعلام میزان رفع تعهد ارزی

پس از شناخت مراحل و نحوه رفع تعهد ارزی صادرات و واردات در قسمت پیشین مقاله، اکنون در این بخش از مقاله؛ نحوه استعلام میزان رفع تعهد ارزی آموزش داده می شود. استعلام میزان رفع تعهد ارزی یکی از خدمات سامانه سازمان امور مالیاتی به شمار می آید. به منظور استعلام میزان رفع تعهد ارزی؛ متقاضیان می بایست به سامانه عملیات الکترونیکی امور مالیاتی به نشانی tax.gov.ir مراجعه نمایند. با مراجعه به این سامانه صفحه ای همانند تصویر ذیل نمایش داده می شود. در این صفحه اشخاص می بایست پس از کلیک بر قسمت سایر خدمات مالیاتی در بالای صفحه، گزینه استعلام میزان رفع تعهد ارزی را انتخاب نمایند.

پس از انتخاب گزینه استعلام رفع تعهد ارزی، صفحه درگاه ملی خدمات الکترونیک سازمان امور مالیاتی نمایش داده می شود.

متقاضیان پس از وارد کردن اطلاعات خواسته شده (شماره ملی/شناسه ملی/شماره فراگیر و کلمه عبور و تصویر امنیتی) وارد حساب کاربری خود در سامانه سازمان امور مالیاتی می شوند و می توانند از این طریق نسبت به استعلام میزان رفع تعهد ارزی اقدام نمایند. هم چنین، صادرکنندگان می‌ توانند وضعیت ارز ناشی از بازگشت صادرات و تعهدات ارزی خود را در سامانه جامع تجارت نیز مشاهده کنند. بنابراین، استعلام رفع تعهد ارزی از بانک مرکزی صورت نگرفته و در سایت سازمان امور مالیاتی می شود.

جرایم عدم رفع تعهد ارزی 

همانطور که در قسمت های قبل بیان شد؛، کلیه صادرکنندگان کالا به خارج از کشور موظفند ارز مندرج در پروانه گمرکی یا معادل ارزی آن به سایر ارزها را به بانک مرکزی بفروشند و یا با تایید بانک مرکزی نسبت به فروش آن به سایر اشخاص اقدام یا جهت تامین ارز واردات کالای خود یا بازپرداخت بدهی تسهیلات ارزی استفاده نمایند.

اما ضمانت اجرا و جرایم عدم رفع تعهد ارزی چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت بر اساس تبصره 6 ماده 2 مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، متخلف علاوه بر الزام به ایفای تعهد موضوع تخلف، به جریمه نقدی معادل یک پنجم موضوع تخلف و دو یا چند مورد از محرومیت های موضوع ماده (69) این قانون محکوم می‌ شود. در صورت عدم ایفای تعهد ظرف سه ماه از زمان ابلاغ حکم قطعی، معادل ارزش تعهد بر اساس بالاترین نرخ اعلامی بانک مرکزی در زمان صدور حکم، به جریمه نقدی مرتکب افزوده می‌ شود.

تخلف موضوع این تبصره صرفا در مواردی که ارزش موضوع تخلف بیشتر از سه میلیون (3/000/000) یورو یا معادل آن به سایر ارزها باشد، می‌ تواند با تحقق شرایط مربوط، مشمول عناوین سازمان یافته و حرفه ای موضوع این قانون قرار گیرد. در صورتی که عدم رفع تعهد موضوع این تبصره و تبصره های (5) و (7) با تشخیص مرجع رسیدگی به علت قوه قاهره (حادثه خارجی غیرقابل پیش بینی و غیرقابل دفع) باشد، محکومیت موضوع این تبصره ها اعمال نمی شود.

همچنین تبصره 7 ماده مذکور در ادامه مقرر می دارد، در خصوص عدم رفع تعهد ارزی موضوع ماده (10) قانون تعزیرات حکومتی در صورتی که تا مبلغ صد میلیارد ریال بر اساس بالاترین نرخ اعلامی بانک مرکزی در زمان دریافت ارز باشد، مرتکب علاوه بر اعاده ارز به میزان رفع تعهد نشده و محرومیت از فعالیت بازرگانی از شش ماه تا یک سال، به جریمه نقدی معادل دوبرابر کسری یا عدم رفع تعهد بر اساس بالاترین نرخ اعلامی بانک مرکزی از زمان دریافت ارز، محکوم می شود.

در صورتی که مبلغ عدم رفع تعهد ارزی معادل صد میلیارد ریال یا بیش از آن بر اساس بالاترین نرخ اعلامی بانک مرکزی در زمان دریافت ارز باشد، مرتکب علاوه بر اعاده ارز به میزان رفع تعهد نشده و محرومیت از فعالیت بازرگانی از یک تا ده سال، به حبس تعزیری درجه پنج موضوع ماده (19) قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/2/1 و جزای نقدی به میزان معادل دوبرابر کسری یا عدم رفع تعهد بر اساس بالا ترین نرخ اعلامی بانک مرکزی از زمان دریافت ارز، محکوم می‌ شود.

در صورتی که رفع تعهد ارزی و یا هرگونه اقدام به این منظور، با استفاده از اسناد جعلی یا خلاف واقع باشد و یا از طریق بیش بود ارزش اظهاری کالا و یا بیش اظهاری در تعداد یا مقدار کالا به گمرک و یا مغایرت در کالای اظهار شده یا مکشوفه با کالای موضوع تعهد باشد، مرتکب علاوه بر اعاده ارز به میزان رفع تعهد نشده و ابطال دائم کارت بازرگانی، به حبس تعزیری درجه چهار موضوع ماده (19) قانون مجازات اسلامی و جزای نقدی به میزان معادل سه برابر کسری یا عدم رفع تعهد بر اساس بالا ترین نرخ اعلامی بانک مرکزی از زمان دریافت ارز، محکوم می‌ شود. در موارد تعدد عدم رفع تعهد، ملاک برای شمول این تبصره جمع مبالغ است و تعدد جرم مانع از حرفه ای محسوب شدن مرتکب نیست. در قسمت بعدی مقاله، بخشنامه رفع تعهد ارزی واردات بانک مرکزی آورده می شود.

آخرین بخشنامه رفع تعهد ارزی سال 1404

در قسمت های پیشین مقاله به تفصیل راجع به رفع تعهد ارزی صادرات و واردات، روش ها، مهلت و نحوه رفع تعهد و استعلام آن از سازمان امور مالیاتی کشور و همچنین جرایم عدم رفع این تعهد صحبت شد. در راستای رفع تعدات ارزی مقررات و آیین نامه هایی وضع شده است که در ادامه آخرین بخشنامه رفع تعهد ارزی سال 1404 ارائه می شود.

 

بخشنامه نحوه رسیدگی به تعهدات ارزی ناشی از واردات کالا و خدمت توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و در راستای اداره سیاست ها و مقررات ارزی به تصویب رسیده است. لازم به ذکر است در سال ۱۴۰۴ هنوز بخشنامه ای جهت رفع تعهد ارزی به تصویب نرسیده و آخرین بخشنامه مربوط به سال 1401 می باشد.

دستورالعمل و ضوابط اجرایی رفع تعهد ارزی صادرکنندگان

در راستای آشنایی با ضوابط و مقررات رفع تعهد ارزی، در ادامه دستورالعمل و ضوابط اجرایی رفع تعهد ارزی صادرکنندگان ارائه می شود. هیات وزیران در جلسه 1401/8/25 به پیشنهاد بانک مرکزی و با همکاری وزارت صمت و به استناد تبصره ۶ بند ح ماده ۲ مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 1400، آئین نامه اجرایی این تبصره را تصویب کرد.

 

بر اساس این تصویب نامه و آخرین بخشنامه رفع تعهد ارزی صادرات، صادر کننده کالا مکلف است صد درصد مبلغ ارزی مندرج در پروانه گمرکی یا معادل ارزی مندرج در پروانه گمرکی یا معادل ارزی آن به سایر ارزها را به چرخه اقتصادی کشور کشور بازگردانند. همچنین؛ وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف به ارائه میز خدمت جهت پاسخگویی به مشکلات صادر کنندگان در خصوص برگشت ارز می باشد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد رفع تعهد ارزی صادرات و واردات​​ در کانال تلگرام آشاثبت عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی آشاثبت نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی به سوالات شما عزیزان پیرامون اطلاع از رفع تعهد ارزی صادرات و واردات​ پاسخ دهند.